گروه حقوق اسلامی- دانشکده حقوق- دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری
چکیده
فقیهان برای فهم احکام شرعی از طریق ادله تلاش میکنند و نتیجه تحقیقات خود را در اختیار مکلفان قرارمیدهند. مکلفان نیز برای علم به تکالیف خود، به آثار فقیهان رجوع میکنند. بسیاری از فقها در پاسخ به این سؤال که «هر مکلف میتواند به یک یا چند فقیه، زنده یا متوفی، اعلم یا غیر اعلم رجوع کند» گفتهاند: هر مقلدی باید یک مرجع زنده اعلم داشته باشد؛ اما با توجه به مبنای اصلی حجیت تقلید (که چیزی جز بنای عقلا نیست) و بررسی سایر ادله (به شیوه توصیفی-تحلیلی) میتوان به این نتیجه رسید:
هر مکلف در هر مسأله شرعی میتواند به فتوای یکی از فقهای زنده یا متوفی و اعلم یا غیر اعلم رجوع کند و یکی از فتواها (هرچند آسانترین آنها) را مبنای عمل خود قراردهد. آگاهیای که او از این طریق معتبر عقلایی بهدست میآورَد برایش حجت است و او تکلیفی بیش از این ندارد. مرجعیت فقهی در انحصار فقیه زنده اعلم نیست؛ قابلیت تشخیص اعلم نیز مورد تردید است.
)